Tips og råd
TIPS OG RÅD
Kva om eg blir ufør?
Livet går ikkje alltid som planlagt. Uføre kan snu kvardagen på hovudet – også økonomisk. Sjå råd som kan gjere deg betre rusta for ei krevjande situasjon når inntekta fell.
Kva skjer med inntekta mi hvis eg blir ufør?
Sjukemelding
Du blir sjuk eller skadar deg og oppsøker fastlegen din. Fastlegen gir deg full sjukemelding og du gir beskjed til arbeidsgjevaren din.
Du blir no 100 % sjukmeldt og vekke frå jobb i 12 månadar. Arbeidsgjevaren din betalar deg full lønn dei første 16 dagane. Dette vert kalla arbeidsgjevarperioden.
Kva dekker NAV?
Etter arbeidsgjevarperioden får du sjukepengar frå NAV. Det tilsvarar 100 % av lønn inntil 6 G (grunnbeløpet i folketrygda), men mange arbeidsgjevarar dekker full lønn i perioden du er sjukmeldt.
Kva dekker forsikringane?
Er du minst 50 % sjukemeldt og har uførepensjon vil du få tilbod om arbeidsretta behandling.
- Har du vore utsett for ein yrkesskade eller yrkessjukdom?
- Har du fått varig mén etter ein sjukdom eller ei ulykke?
- Har du andre sjukeforsikringar som du kan ha krav på utbetaling frå?
Forklaringa på reglane rundt stønadane er forenkla. Les fullstendige reglar om sjukepengar på nav.no.
Arbeidsavklaringspengar
Etter 12 månader på sjukepengar kan du no søke om arbeidsavklaringspengar (AAP) i perioden du har behov for hjelp frå NAV. Fastlegen din anser no arbeidsevna di til å vere varig redusert. Viss det ikkje er sannsynleg at arbeidsevna di kan bli betre vil du ikkje gå over på AAP, men ha rett til å søke om uføretrygd.
I AAP-perioden er målet at du skal få ei avklaring av moglegheitene dine for å behalde eller komme i arbeid. Du bidreg til å nå det målet ved å for eksempel prøve ut ulike behandlingar, ulike jobbsituasjonar eller tileigne deg ny kompetanse. Dette steget vert kalla arbeidsretta behandling.
Kva dekker NAV?
AAP tilsvarar 66 % av inntekt inntil 6 G. AAP-perioden varar i inntil 3 år (5 år i spesielle tilfelle).
Kva dekker uføreforsikringa?
Er du minst 50 % ufør startar no utbetalinga av uførepensjon eller uførekapital med forskottering. Desse vert utbetalt i tillegg til det du får frå NAV.
Forklaringa på reglane rundt stønadane er forenkla. Les fullstendige reglar om AAP på nav.no.
Uføretrygd
I løpet av AAP-perioden (inntil 5 år) blir moglegheitene dine for å vere i arbeid avklart og du kan søke om uføretrygd. Viss det vert godkjent at du har varig nedsatt arbeids- og inntektsevne, går du over frå arbeidsavklaringspengar til uføretrygd. Per definisjon er du no varig ufør med ein uføregrad mellom 30-100 %.
Kva dekker NAV?
Uføretrygda frå NAV vert berekna slik at du får 66 % av gjennomsnittsinntekta di (maksimalt 6 G) dei 3 beste av dei 5 siste åra før du vart sjuk. Uføretrygda er gradert etter arbeidsevne. Altså, viss din uføregrad er 70 %, får du 70 % av uføretrygda.
Kva dekker uføreforsikringa?
Vert du minst 50 % ufør, vil uførekapitalen no bli utbetalt som ein eingongssum. Har du uførekapital med forskottering, vil forskotteringa du har motteke fram til no stoppe, og du vil motta heile restbeløpet av forsikringssummen.
Forklaringa på reglane rundt NAV-stønaden er forenkla. Les fullstendige reglar om uføretrygd på nav.no
Alderspensjon
Du opparbeidar deg rett til alderspensjon når du får uføretrygd. Utbetalinga av uføretrygd varar fram til du fyller 67 år. Både utbetalingane dine frå uføretrygda og uføreforsikringane vert avslutta, og du går over til alderspensjon (eller AFP).
Er du usikker på kor mykje du vil få i pensjon? Sjå pensjonskalkulatoren
Les meir om alderspensjon på nav.no
Handtere ein ny livssituasjon
Å handtere livet som ufør kan vere ei utfordrande reise, prega av både fysiske og kjenslemessige hindringar. Spesielt kjennast det for mange som om dei må forsvare eit livsval. Det er likevel viktig å hugse at å bli ufør ikkje er eit val nokon tek. Det er heller ikkje eit teikn på manglande ambisjonar eller mangel på vilje til å jobbe. Å bli ufør er resultatet av noko som er heilt utanfor eigen kontroll.
Når du står framfor utfordringa med å handtere den nye livssituasjonen, er det viktig å fokusere på dei andre ambisjonane du har i livet. Sjølv om din helsemessige situasjon kan avgrense moglegheitene, betyr det ikkje at du må gje opp å ha mål og draumar.
Tilpass innsatsen din til den fysiske og mentale kapasiteten du har. Finn ut kva som betyr noko for deg, og fokuser energien din på desse områda. Å vere ein god forelder, partnar eller ven, lære nye ferdigheiter, fullføre hobbyprosjekt eller engasjere deg i frivillig arbeid representerer ofte meiningsfulle ambisjonar.
Hvis eg blir ufør...
Det er ingen øvre inntektsgrense ved sidan av utbetalingane frå uføreforsikringa.
Viss du mottek uføretrygd frå NAV, har du ein individuelt fastsett inntektsgrense som du må forhalde deg til ovanfor NAV – før uføretrygda di blir redusert.
Du kan bu i utlandet i inntil 3 år før utbetalinga frå uføreforsikringane stoppar.
For utbetalingane du får frå NAV er det andre reglar som gjeld. Les meir om utlandsopphald og folketrygd på nav.no.
For å få utbetalt uføreforsikring må du vere minst 50 % ufør.
For å få utbetalt uføretrygd frå NAV må du også ha minst 50 % nedsatt inntektsevne. NAV sine unntak frå dette kravet er:
- viss du er på arbeidsavklaringspengar når du søker om uføretrygd held det at du er minst 40 % varig ufør.
- viss uførleiken din skuldast ein godkjent yrkesskade eller yrkessjukdom, er det tilstrekkeleg at du er minst 30 % varig ufør.
Nei, du betalar ikkje for forsikringa i den perioden du er sjuk og får løpande utbetaling av uføreforsikringa.
Kva skjer med økonomien min?
Viss du blir ufør, vil inntekta di bli redusert med minimum ein tredel. Samstundes forblir dei fleste utgiftene dei same – for eksempel bustadlånet. Det kan gjere kvardagen økonomisk krevjande. Mange opplever at dei må stokke korta litt for å få endane til å møtast, og kutte ned på ting som tidlegare var ein viktig del av livet. Det er ikkje alltid lett å vite kva du skal gjere, men det kan vere nyttig å stille seg nokre spørsmål:
- Må vi flytte til ein rimelegare bustad?
- Har vi råd til feriar og fritidsaktivitetar for barna?
- Må vi selje bilen – eller kanskje hytta?
Har du derimot ein uføretrygdingsforsikring, kan den gjere ein tøff situasjon lettare. Då vil du motta anten ei månadleg utbetaling (eller ein engongssum) som hjelper med å dekke faste utgifter, og gir deg meir rom til å fokusere på det som verkeleg betyr noko – deg sjølv og familien.
Kva forsikringar dekker uføre?
Du kan ha fleire uføreforsikringar og då kan det vere greitt å vite at det kan kome fleire utbetalingar ved uføre. Det er faktisk mange som har fleire uføretrygdingsforsikringar utan at dei er klar over det. Ei uføreforsikring kan ha fleire opphav. I tillegg til individuelle uføreforsikringar som uførepensjon og uførekapital, kan du ha uføreforsikring gjennom andre personforsikringar og personalforsikringar:
Barneforsikring
Viss foreldra dine har kjøpt barneforsikring på deg, vil du mest sannsynleg ha ei uføredekning. Det gjeld også etter du fyller 26 år og barneforsikringa vert gjort om til ei fortsettelsesforsikring.
Gruppelivsforsikring
Dersom arbeidsplassen din har gruppelivsforsikring kan den også vere utvida med uføreforsikring.
Yrkesskadeforsikring
Alle bedrifter med tilsette er lovpålagt å ha yrkesskadeforsikring på sine tilsette. Yrkesskadeforsikringa kan utvidast med forsikringar som fritidsulykke og annan sjukdom. Dersom du skulle bli ufør på grunn av ein yrkesskade, kan du ha rett på utbetalingar.
LOfavør gruppeforsikring
Mange forbund tilbyr kollektive forsikringar til medlemmene sine. Har du LOfavør gruppeforsikring gjennom forbundet ditt, kan du få utbetaling ved uførleik, dødsfall, ulykke og kritisk sjukdom.
Uførepensjon gjennom jobben
Alle bedrifter er pålagde og spare til pensjon (OTP) for sine tilsette. Mange bedrifter har då også valt å legge til uførepensjon til sine tilsette i same avtale.
Kva lurer andre på?
Personforsikring er ei fellesnemning på forsikringar som sikrar deg og familien din økonomisk tryggleik viss helsa skulle svikte. Det kan for eksempel vere dekning av behandling i privat helsevesen, utgifter i samband med sjukdom, uføretrygd, erstatning for tap av inntekt og utbetaling ved dødsfall.
Blant forsikringar til privatpersonar skiller ein ofte mellom personforsikring og skadeforsikring.
Døme på personforsikringar er:
- Livsforsikring
- Barneforsikring
- Helseforsikring/behandlingsforsikring
- Uføreforsikring
- Ulykkesforsikring
Som hovudregel må du fylle ut ei helseerklæring ved kjøp av personforsikringar. Les meir om personforsikringane våre
Kva er forskjellen på personforsikring og livsforsikring?
Personforsikring er ein kategori for fleire forsikringar, medan livsforsikring er ei eiga forsikring som for øvrig fell inn under kategorien personforsikringar.
Personforsikring for bedrifter
Personforsikringar for bedrifter kallar vi personalforsikringar.
Sjå også
Kva er livsforsikring?
Kva er barneforsikring?
Kva er tannforsikring?
Kva er gruppelivsforsikring?
Kva er medisinsk invaliditet?
Kva er yrkesskade?
Kva er ménerstatning?
Når vi snakkar om å flytte ein personforsikring, snakkar vi om å kjøpe ein personforsikring i nytt selskap og avslutte same type forsikring i det gamle selskapet.
Det er fleire grunnar til at personforsikringane dine ikkje automatisk blir avslutta i det gamle selskapet, når du kjøper den same forsikringen i nytt selskap. I motsetnad til skadeforsikringar, kan du ha fleire av ein personforsikring, som også kan gi fleire utbetalingar for same hending.
Når kan eg seie opp tidlegare forsikring?
Du kan seie opp forsikringa di i det tidlegare selskapet etter at du har kjøpt forsikringa og fylt ut helseerklæring i nytt selskap. Når du flyttar ein tilsvarande forsikring, slepp du ny symptomklausul. Du må sjølv sei opp forsikringa i ditt tidlegare selskap.
Kva viss eg får reservasjonar, tillegg i pris eller avslag?
Hvis du får reservasjonar, tillegg i pris eller avslag i nytt selskap, kan du ha rett til å gjenoppta forskringane i tidligare selskap. Fristen for å gjenoppta forsikringa er seks månader frå dagen du avslutta forsikringa. Forsikringa kan gjenopptas i tidlegare selskap utan ny helsevurdering og symptomklausul, hvis:
- Du har hatt forsikringa i det tidlegare selskapet, i meir enn 1 år
- Du har søkt om å flytte forsikringar med tilsvarande dekningar
- Du har fått reservasjonar, pristillegg eller avslag i det nye selskapet
- Du har kjøpt forsikring og fylt ut ny helseerklæring i det nye selskapet
- Ditt tidlegare selskap er med i bransjeavtalen gitt av Finans Norge
- Du betalar for forsikringane tilbake til oppseiingsdatoen
Kva med kollektive forsikringar?
Disse reglane gjeld ikkje for kollektive forsikringar.
Alt dette er dessverre litt komplisert, men vi hjelper deg meir enn gjerne om du lurer på noko. Du kan også lese meir om reglane på fremtind.no.
Du får utbetalt uførepensjon anten du er midlertidig ufør eller varig ufør – heilt fram til du blir frisk eller går av med alderspensjon (67 år). Så når vi snakkar om midlertidig uførepensjon snakkar vi altså om uføreperioden før du blir varig ufør.
Om du blir minst 50 % arbeidsufør på grunn av sjukdom eller skade, og du har uførepensjon eller uførekapital med forskuttering, har du rett på månadleg utbetaling.
Når startar utbetalingen?
- Har du uførepensjon vil månedlege utbetalingar starte etter 12 månader samanhengande sjukemelding. Du vil motta full utbetaling av den valde forsikringssummen i inntil 4 år før den graderast, du blir frisk eller når pensjonsalder (67 år).
- Har du uførekapital med forskuttering vil månedlege utbetalingar starte etter 12 måneder samanhengande sjukemelding. Du vil motta 1 % av forsikringssummen kvar månad i inntil 5 år. Blir du varig ufør (eller har mottatt pengar i 5 år) vil du motta resten av forsikringssummen som ein eingongsutbetaling.
Kor mykje uførepensjon har eg krav på?
Om forsikringssummen er på 100.000 kroner, vil du motta ca 8.000 kroner etter skatt kvar månad frå forsikringa dei første 4 åra før den graderast etter uføregrad. Denne utbetalinga kjem i tillegg til uføretrygda og andre ytingar du får frå NAV.
Yrkesskade er fysiske og psykiske skadar og sjukdomar som fører til medisinsk invaliditet, arbeidsuførheit eller død. Ein yrkesskade oppstår som følgje av arbeidssituasjonen. Yrkesskade er personskade, yrkessjukdom eller dødsfall som er forårsaka av arbeidsulykke, arbeidsprosessar og påverknad frå skadelege stoff.
Ein yrkesskade må ha skjedd i arbeidstida og medan den tilsette gjorde oppgåver for arbeidsgjevaren, både på eller utanfor fast arbeidsstad. Belastningsskader eller psykiske lidingar som har utvikla seg over tid er ikkje ansett som yrkesskader.
Har bedrifta yrkesskadeforsikring hjå oss kan denne òg utvidast med forsikring for anna sjukdom og fritidsulukesforsikring.
Har du fått påvist ein godkjent yrkesskade har du krav på utbetaling både frå folketrygda og frå yrkesskadeforsikringa. Meld yrkesskade til Fremtind.
Ménerstatning er erstatninga ein kan ha krav på ved varig medisinsk invaliditet som følge av sjukdom eller ulykke som har skjedd i arbeid eller fritid.
Har du fått påvist varig medisinsk invaliditet kan du ha krav på ménerstatning både frå folketrygda og frå forsikring, avhengig av om skaden skjedde i arbeidstid eller på fritid. Ménerstatning reknast ut ifrå graden av medisinsk invaliditet (invaliditetstabell), og varierer frå din alder og kva forsikring arbeidsgivar har valt for deg.
Alle bedrifter med tilsette er lovpålagt å ha yrkesskadeforsikring på sine tilsette. Denne kan òg utvidast med forsikring for annan sjukdom og fritidsulykkesforsikring.
Medisinsk invaliditet betyr at du har mista delar av den normale kroppsfunksjonen din. Døme på medisinsk invaliditet er at du har:
- mista syn
- mista høyrsel
- rykt fremre korsband
- fått ein kneskade
- amputert ein finger
Medisinsk invaliditet vert bedømt ut frå eit gradsystem frå 1 til 100 prosent. Har du for eksempel fått ein kneskade i form av kneleddsartrodese/ankylose vil det gi deg ein invaliditetsgrad på 20 %, medan tap av fremre korsband gir 5 % invaliditetsgrad, basert på invaliditetstabellen hos lovdata.no.
Har du skada deg er det legen din som reknar ut kva invaliditetsgrad du har. Har du fått påvist varig medisinsk mén av legen kan du ha krav på utbetaling både frå folktrygda og frå forsikringa til arbeidsgjevar. Varig medisinsk invaliditet kan vere dekka av følgjande forsikringar:
- Yrkesskadeforsikring
- Reiseforsikringane
(heilårs reiseforsikring for tilsette og privat reiseforsikring og enkeltreiseforsikring) - Barneforsikringa
- Ulykkesforsikringane
(kollektiv ulykke, annan sjukdom, kollektiv barneulykke og privat ulykkesforsikring)
Les også:
Kva er yrkesskade?
Kva er ménerstatning?
Kva er belastningsskadar?
Kva dekker reiseforsikringa i samband med ulykke?
Barn som skadar seg i barnehage?
Tips og råd
Tips og råd
Slit du økonomisk?
Tips og råd
Korleis spare pengar?
Tips og råd